“Het is de situatie, niet de persoon” is een psychologie mantra. Het is de kern van het idee dat mensen meer beïnvloed worden door hun omgeving dan door hun eigen overwegingen.
Zo is de kans groter dat jij (meer) gaat snacken als je snackers om je heen hebt. Ze zeggen niet voor niets “zien eten, doet eten”. Het geldt ook voor andere dingen, zoals bijvoorbeeld roken of sporten. Ook meningen of overtuigingen zijn gevoelig voor het omgevingseffect.
Hoe meer mensen om je heen iets (niet) doen of zeggen, hoe groter de kans dat jij het ook (niet) doet of zegt
Nu moet ik denken aan al die kantoren. Iedereen om je heen zit maar te zitten, dus wat doe (of moet) jij? Vandaar dat die paar verstelbare bureaus met deskbikes zelden gebruikt worden. Maar vandaar óók dat je tegenwoordig zoveel mensen ziet lunchwandelen.
De (bedrijfs)cultuur en onze omgeving hebben een grote invloed. Vaak ongemerkt, omdat je gewend bent aan de cultuur waarin je opgegroeid bent of veel tijd doorbrengt, en de omgeving waarin je je beweegt.
Gedrag is besmettelijk, aldus econoom Robert Frank
De mens is een sociaal wezen, dus zo gek is het niet dat we zo makkelijk (onbewust) te beïnvloeden zijn, zelfs al heeft dat regelmatig ongewenste gevolgen. We hebben elkaar nou eenmaal nodig in deze complexe wereld, for better and for worse. Dus laten we het vooral voor better inzetten.
In zijn boek ‘Under the Influence: Putting Peer Pressure to Work’ vraagt Robert Frank zich af hoe je dat kunt doen om doelen te bereiken waar de maatschappij als geheel beter van wordt. Zoals het drastisch verminderen van afval en het aanzienlijk vergroten van het aandeel zonne-energie.
Hoe kun je op een positieve manier gebruikmaken van de besmettelijkheid van gedrag?
Hoe kan een overheid duurzaam en gezond gedrag zodanig stimuleren dat genoeg mensen dat gedrag vertonen om anderen ermee te kunnen besmetten? Robert Frank:
Economen zijn het er al lang over eens dat belastingen en subsidies de eerlijkste en meest efficiënte manier zijn om gedragsveranderingen aan te moedigen.
Volgens Frank zijn “externe gedragingen”, acties die de omgeving beïnvloeden (denk bijvoorbeeld aan roken), hetzelfde als “conventionele externe effecten” zoals vervuiling, lawaai en congestie. En dus kun je er op dezelfde manier belasting op heffen.
De opbrengsten daarvan kun je investeren in het verlagen van de belastingen op activiteiten waar je graag meer van ziet. Hij denkt onder andere aan het verlagen van de belasting op arbeid, zodat het aantrekkelijker wordt om mensen in dienst te nemen.
Maar hoe ga je daar het gesprek over aan in de huidige, gepolariseerde tijd?
Robert Frank heeft ervaren dat je sneller vooruitgang boekt door de juiste vraag te stellen. Waarmee hij een vraag bedoelt die de ‘tegenpartij’ op een nieuwe manier over dingen laat nadenken.
Dat kan alleen als de vraag geen weerstand oproept. Als dat wel het geval is, dan gaan de hakken in het zand en sta je niet meer open voor wat de ander te zeggen heeft. Je bijt je alleen maar nog meer vast in je eigen mening.
Frank geeft als voorbeeld de strijd rondom de Affordable Care Act
De meeste conservatieven vonden het goed dat verzekeraars mensen waarvan bekend was dat ze al een aandoening hadden, tegen betaalbare tarieven moesten verzekeren, maar waren er faliekant op tegen dat iedereen zich moest verzekeren.
Zijn eerste pogingen om uit te leggen waarom die verplichte verzekering voor iedereen essentieel was, sorteerden zelden effect. Hij boekte pas vooruitgang toen hij de volgende vraag begon te stellen:
Wat denk je dat er zou gebeuren als de overheid van verzekeraars zou eisen dat ze een betaalbare brandverzekering verkopen aan mensen wiens huizen afgebrand zijn?
Mensen werden niet defensief bij het horen van deze vraag en beseften dat iemand met een al afgebrand huis op hetzelfde neerkomt als iemand met een aandoening. En dan wordt duidelijk dat zo iemand onverzekerbaar zou zijn zonder de verplichting dat iedereen zich moet verzekeren.
Mijn conclusie? We moeten leren betere vragen te stellen
Vragen die geen weerstand oproepen. Vragen die we (opr)echt stellen vanuit een open houding. Omdat niemand de absolute wijsheid in pacht heeft, maar we het (hopelijk vaak genoeg) wel eens kunnen worden over wat het beste is voor het algemeen belang. En dat mag dan best erg besmettelijk zijn. 🙂
