Voor altijd ondernemen in je eentje??

Om de zoveel tijd hebben Charlotte Meindersma en ik het via Twitter over 50+ medewerkers, vrouwen in de vruchtbare leeftijd, verantwoordelijkheid bij ziekte, daaraan gerelateerde bureaucratie en hoe de overheid wel zegt dat meer ondernemerschap gewenst is, maar er ondertussen wetgeving gehandhaafd en bedacht wordt, die het enthousiasme daarvoor nogal temperen. Kort door de bocht is het voor veel kleine MKB’ers en ZZP’ers die ZMP’ers willen worden, een dure en riskante aangelegenheid om personeel in dienst te hebben of te nemen.

Je kunt beter voor altijd ondernemen in je eentje

Dat zou je bijna concluderen, als je je oog te lezen en oor te luisteren legt. Het is natuurlijk geen toeval dat ‘ik wens je veel personeel toe’ een nogal bekende verwensing is. Dat is ergens op gebaseerd. Napapegaaien is echter ook een bekend sociaal fenomeen. En trekken we misschien stellige conclusies uit één eigen ervaring of andermans (opgeklopte) verhalen?

Hoe zit het nou écht met het ondernemersklimaat in Nederland? Een prachtonderwerp om m’n tanden eens stevig in te zetten, bedacht ik me na het laatste Twittergesprek hierover met Charlotte. Door het wegvallen van een grote opdracht vanwege, heel toepasselijk, een faillissement, ben ik er deze week eens goed voor gaan zitten…

Wat ís ‘het ondernemersklimaat’ eigenlijk?

Voor het antwoord op die vraag ging ik direct te rade bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In ‘Het Nederlandse ondernemingsklimaat in cijfers 2013‘ worden de volgende factoren benoemd als zijnde van belang én beïnvloedbaar:

• Kwaliteit van de infrastructuur.
• Sociaaleconomisch beleid, bijvoorbeeld met betrekking tot de arbeidsmarkt.
• Kwaliteit van de instituties, zoals de financiële instellingen.
• Betrouwbaarheid en transparantie van het overheidsapparaat.
• Maatschappelijke (on)rust.
• R&D en innovatie, de menselijke factor (onder andere kennis) en ondernemerschap.

En dan pakken we ook maar meteen de definitie van ondernemerschap erbij, die in voornoemd document gehanteerd wordt en van de Europese Commissie afkomstig is:

Ondernemerschap is de mentaliteit en het proces waarbij in een nieuwe of een bestaande organisatie economische activiteit wordt gecreëerd en ontwikkeld door het nemen van risico’s, creativiteit en/of innovatie te combineren met gezond beheer.

Waarbij het niet alleen gaat om wat het bedrijven oplevert. Er moet eveneens rekening gehouden worden met de welvaart en het welzijn van alle burgers en de invloed op het milieu – het gemeenschappelijk en maatschappelijk belang.

Daar raak je niet snel over uitgepraat en -geschreven…

Voor nu is het uitgangspunt een beeld waar ik regelmatig over hoor: een ondernemersklimaat dat als inflexibel wordt gezien, waarin ondernemers en zelfstandigen zuchten onder een veel te grote bureaucratische last en vinden dat ze opgezadeld worden met bepaalde (zorg)taken die zij niet als hun verantwoordelijkheid zien.

Is het onvermijdelijk dat sommige belangen van de overheid, werkgever of opdrachtgever ‘automatisch’ tegenstrijdig zijn met die van de burger, werknemer of zelfstandige? En als er voor bepaalde lastige vraagstukken wel een werkbare oplossing gevonden wordt, dat alleen gebeurt vanwege een onderliggende intentie uit puur eigenbelang?

Bestaat dat, ‘puur’ eigenbelang?

In de zin van dat je alleen maar dingen wilt en doet die jou zowel op korte als lange termijn tot voordeel zijn? Nog los van de mogelijkheid dat iets wat nu gunstig lijkt, op de lange termijn negatief kan uitpakken: eigenbelang is in een sociale omgeving, met onontkoombare onderlinge afhankelijkheid, toch in ieder geval deels opgebouwd uit gedeeld belang?

Of dat gedeelde belang gunstig is voor het maatschappelijk belang, is weer een andere vraag. Maar dat ik hier nu fijn als zzp’er thuis zit te werken, heb ik te danken aan de mogelijkheden die internet biedt, bepaalde vaardigheden en karaktereigenschappen die zich daar goed voor lenen en klanten die het net als ik niet raar vinden dat je elkaar (bijna) nooit ‘in het echt’ ziet.

Hoe komt het dat mijn eigen ondernemersklimaat zo fijn is?

Internet is de laatste jaren nog belangrijker en gewoner geworden. Zeker in een land als Nederland met een online dekkingsgraad die wijdverbreid en snel is. De opkomst van een bepaald type zelfstandige is daar mede aan te danken. De overheid heeft meegeholpen door regeldruk vermindering voor zzp’ers. En je bedrijf inschrijven bij de KvK is zo gepiept.

Ook hier zie je een vorm van gezamenlijkheid in werking. Er zijn bepaalde ontwikkelingen in de maatschappij en zodra die een onontkoombaar gewicht krijgen, zullen burgers, ondernemers en de overheid bekijken of en in hoeverre zij daar al dan niet iets mee kunnen of moeten doen. Allemaal binnen de grenzen van (gelukkig!) een democratisch bestel.

Laat een democratie nou niet zonder bureaucratie kunnen:

Een volwassen en functionerende democratie kan niet zonder bureaucratie. Alleen een bureaucratisch georganiseerde overheid kan de heterogeniteit van burgerverlangens behartigen. Waarom bureaucratie zo nodig is, kan slechts duidelijk worden uit een analyse van de taakontwikkeling van de overheid. Dan komt naar voren hoezeer bureaucratisering verband houdt met democratisering.

De samenleving wordt steeds complexer, voornamelijk door alle technologische ontwikkelingen die elkaar in ongekend tempo opvolgen. Vermoedelijk heb jij dit statement ook al heel vaak gehoord en gelezen. Is het dan niet vreemd dat we binnen een dergelijke complexe samenleving een ‘eenvoudige’ overheid logisch vinden, verwachten en soms zelfs eisen?

Aan de ene kant zijn we dol op marktwerking. Voornamelijk als alles z’n voor ons voordelige, of in ieder geval niet nadelige, gangetje gaat. Zodra er echter een (onverwachte) kink in de kabel komt, moet diezelfde overheid een simpele en overzichtelijke oplossing bieden én handhaven. Uiteraard op een eerlijke en rechtvaardige manier.

Het maatschappelijk belang is de ’taak’ van de overheid, toch?

Zo wordt gefaciliteerd dat wij onze eigen vrije gang kunnen gaan en zelf bepalen wat we wel en niet doen, vanuit het ‘heilige’ geloof in het individu en de meritocratie. Daarbij moet wetgeving ons niet in de weg zitten. Niets verplichten, wel stimuleren – dat motiveert meer. Dat denken we in ieder geval. De cijfers vertellen een genuanceerder verhaal. Een voorbeeld:

De arbeidskorting die werkgevers krijgen bij het in dienst nemen van 50-plussers, heeft niet gezorgd voor een afname van de relatief grote en langdurige werkloosheid onder deze beroepsgroep. Is het aanvragen en krijgen van die korting misschien onnodig complex? Dat valt mee, als je het document mobiliteitsbonus oudere werknemers van subsidiecalculator.nl leest.

Jawel, ook subsidiecalculator.nl is een initiatief van de overheid

Over het makkelijker maken gesproken: vul maar in en de calculator rekent de subsidie uit. Je kunt niet ontkennen dat de overheid haar best doet. Helaas los je dieperliggende, sociale kwesties niet met wetgeving en tools op. 50-plussers zijn oud, stram, star en vaker ziek. Zo wordt er veelal over gedacht, ondanks alle prachtige artikelen die het tegendeel belichten.

Leeftijd is één ding, vrouw zijn een ander. Tijdens sollicitatiegesprekken is mij regelmatig gevraagd of ik kinderen wil. Zeker voor kleine MKB’ers en ZZP’ers die ZMP’ers willen worden, is het nogal een kostenpost als ze iemand langdurig moeten missen en vervangen vanwege zwangerschapsverlof. Waarna veelal de wens is om parttime te gaan werken.

De overheid sprong bij met gesubsidieerde kinderopvang

Opa en oma kregen ineens betaald om op het kleine grut te passen en de crèche zou nu hopelijk wél als betaalbaar ervaren worden. De (te) snel stijgende kosten, zouden gecompenseerd worden door een explosief groeiende arbeidsdeelname door vrouwen. De berekeningen waren mooi. De praktijk niet. Joyce Brekelmans legt een prikkelende vinger op wat zere plekken:

Ondertussen hebben vrouwen met hun ‘keuze’ om minder uren (op kantoor) te gaan werken in de ogen van veel werkgevers en managers verklaard niet ambitieus te zijn, waardoor andere collega’s eerder zullen doorstromen. Maar hoe vrij is die keuze van vrouwen als een meerderheid van de mannen niet bereid is om zelf minder te gaan werken? Als kinderopvang zo duur is dat fulltime blijven werken je effectief geld kost? En als vrouwen elkaar anno 2014 nog steeds blijven beschuldigen van het zogenaamde egoïsme van het fulltime werkende moederschap?

Een financiële prikkel kan diepgewortelde culturele patronen niet zomaar even doorbreken. Nergens in de Europese Unie wordt zo veel parttime gewerkt als hier: driekwart van de Nederlandse vrouwen werkt in deeltijd. Dat heeft niet zozeer met die vrouwen te maken, als wel met de Nederlandse cultuur, die op dit gebied redelijk traditioneel is.

Het ziet er niet naar uit dat er binnen afzienbare termijn veel Nederlanders in beweging zullen komen om daar iets aan te veranderen. De meerderheid vindt die traditionele rolverdeling wel prima zo en voelt zich er gelukkig bij. Al wordt er ook beweerd dat er een nieuwe generatie (huis)mannen opgestaan is, die een vrouw met een betere baan dolgraag willen ondersteunen.

Oh ja, er is nóg iets. Werknemers kunnen langdurig ziek worden

En hou je vast: de loondoorbetaling verplichting (minimaal 70% van het laatstverdiende loon) eindigt pas na 2 ziektejaren. Daarna komt de medewerker misschien in aanmerking voor een WAO-/WIA-uitkering. Als de werkgever de vereiste re-integratie verplichtingen niet afdoende heeft ingevuld, zal langer doorbetaald moeten worden.

Tijdelijke contracten zijn een ‘vluchtheuvel’ als je je ondernemershanden niet wilt branden aan dit soort zaken. Daar zijn traditionele vakbonden niet blij mee. De overheid wil het gebruik van dergelijke contracten vanuit die motivatie dwarsbomen met de nieuwe wet Werk en Zekerheid. Waarschijnlijk zorgt dat enkel voor snellere vervanging door anderen met tijdelijke contracten.

Zie je wel, je kunt beter ondernemen in je eentje!

Dat heeft natuurlijk net zo goed nadelen. Je moet veel zelf doen en ook jij kunt ziek worden. Of je partner of een familielid. Word je dan mantelzorger? De overheid wil dat wel stimuleren met de nieuwe Wmo die per 1 januari 2015 van kracht wordt. Overigens zijn de meeste mantelzorgers vrouwen. Hadden we het nou net over vrouwen en… méér werken…?

Financiële voordelen voor zzp’ers staan ook onder druk. Waar de overheid tot voor kort ondernemerschap fiscaal wilde stimuleren, worden zzp’ers nu als ‘geen échte ondernemers’ bestempeld en wil men de zelfstandigenaftrek afschaffen. Op zich geen slechte zaak, want als je die hard nodig hebt, kun je inderdaad niet spreken van een ‘echt’ bedrijf.

Over het zzp’er pensioen is ook veel te doen

Het lijkt erop dat er vanaf 1 januari 2015 een pensioenfonds voor zzp’ers is. De vraag is of een oplossing uit de loondienstwereld, zelfstandigen die tussen werknemer- en ondernemerschap inzitten, zal aanspreken. Misschien bieden moderne broodfondsen straks naast een zelfvoorziening bij arbeidsongeschiktheid, ook een pensioenregeling. Wie weet.

Ik kijk terug naar het lijstje aan het begin van deze blog en realiseer me wederom hoe eindeloos ingewikkeld al die ondernemersklimaatfactoren zijn en hoe alles met elkaar verweven is. Daarbij staat Nederland niet op zichzelf. We zijn een klein land in een globale economie. Overal op de wereld gebeuren dingen die op allerlei (totaal onverwachte) manieren van invloed zijn.

En dan zijn we ook nog eens een behoorlijk risico avers volkje

Alhoewel. Dat valt best wel mee. Zo wordt er nogal eens geroepen dat Nederlanders het meest betalen voor verzekeringen en oververzekerd zijn. Dat blijkt een stuk genuanceerder te liggen, aldus een factcheck van next.check. Wat betreft levens-, schade- en eigendomsverzekeringen zijn we een middenmoter. Qua zorgpremie is Nederland wel een uitschieter:

Waar wij de zorgkosten sinds 2006 middels een basiszorgverzekering geregeld hebben, heffen andere landen belasting. Dus dan loopt zo’n vergelijking direct ernstig mank. Zo is het ook met die veronderstelde grotere risico aversie. Kleine risico’s overschatten en grote onderschatten, is een menselijke eigenschap – daarvoor hoef je geen Nederlander te zijn.

En je dacht dat de Arbowetgeving in Nederland overdreven is?

Think again, want in Amerika kunnen ze er ook wat van, zo blijkt uit deze regels om werknemers te beschermen tegen de ‘gevaren’ van het kantoorleven (misschien mede i.v.m. de ‘sue culture‘). Overigens wordt wat betreft dit onderwerp, net als bij de verzekeringen, royaal gebruik gemaakt van overdrijving en worden appels regelmatig zonder reserve met peren vergeleken.

Er worden geen lijvige rapporten over prullenbakken geproduceerd, zoals Daan Quakernaat beweert. In ‘Ga kathedralen bouwen!’ schrijft hij: “Kathedralenbouwers hadden niks en konden alles. In tegenstelling tot ons. De mogelijkheden zijn oneindig, maar de angst om risico’s te nemen, is veel groter.” Wij hebben dan wel weer meer vrijheid en de slavernij is afgeschaft…

Ach… Alles is betrekkelijk en we leven in nogal enerverende tijden

Dat maakt onzeker. ‘Business as usual‘ is niet meer wat het was en we zijn op zoek naar nieuwe vormen van (samen)werken. Zo zijn zzp’ers in opmars, maar willen potentiële klanten wel graag het soort continuïteit dat in het recente bedrijfsverleden gebruikelijk was. Een partnernetwerk is een prima alternatief, maar iets wat we niet gewend zijn, vertrouwen we minder.

Er zijn overigens zat partnernetwerken die voortijdig stranden. Als je elkaar in de eerste plaats (onbewust) als concurrenten ziet, dan wordt open en vrij samenwerken lastig, aangezien zo’n mindset de meeste waarde hecht aan eigenbelang. Zo blijft de korte termijn winst aantoonbaar verleidelijker dan de grotere beloning die nog moet blijken op de lange termijn.

Weer in loondienst? Nee, liever doorgaan en blijven uitproberen!

Ik heb er vele jaren over gedaan om de stap naar het zelfstandig ondernemerschap te maken. Na een periode zzp’er te zijn geweest naast m’n vaste baan, ben ik sinds januari 2013 volledig ‘loonslaaf’ af. Voor mij is de vrijheid om zelf te bepalen hoe, waar en wanneer je werkt een ongekend plezier. Ik moet er niet aan denken, weer van half 9 tot 6 in een kantoor zitten…

Als het zou moeten, doe ik het echter direct weer. Mét enthousiasme. Want er zijn zat andere leuke dingen waardoor je systeemplafonds en tl-verlichting voor lief neemt. Ik heb nu echter de keuze en zolang het afdoende rendabel blijft, kies ik voor zelfstandige zijn. Zonder personeel. Dat wel. Met alle risico’s én voordelen van dien. Maar hé, die heb je toch bij alles in het leven?

(On)geluk zit overal in een klein hoekje. 😉